دلایل و زمینه‌های پیروزی مسلمانان در برابر فارس و روم :

اندکی تأمل در جریان فتوحات اسلامی، این نکته را روشن می‌کند که توفیق الهی، طوری قشون اسلامی را در زمان ابوبکر صدیق - رضی الله عنه - شامل شد که لشکریان اسلام توانستند پیروزی‌های چشم‌گیری در عراق و شام به دست آورند و شوکت دو قدرت ایران و روم را در زمان اندکی درهم شکنند ... در ادامه مطلب بخوانید

دلایل و زمینه‌های پیروزی مسلمانان در برابر فارس و روم :

اندکی تأمل در جریان فتوحات اسلامی، این نکته را روشن می‌کند که توفیق الهی، طوری قشون اسلامی را در زمان ابوبکر صدیق - رضی الله عنه - شامل شد که لشکریان اسلام توانستند پیروزی‌های چشم‌گیری در عراق و شام به دست آورند و شوکت دو قدرت ایران و روم را در زمان اندکی درهم شکنند و بسیاری از سرزمین‌های زیر سلطه‌ی این دو قدرت را به قلمرو اسلامی بیفزایند. دلایل و زمینه‌های پیروزی مسلمانان را در دو دسته باید مورد بررسی قرار داد :

الف) عوامل و زمینه‌هایی که با خود مسلمانان در ارتباط است.

ب) اسباب و عواملی که به وضعیت مناطق فتح شده مربوط می‌شود.

عوامل دسته‌ی اول، [که بنابر اصول اسلامی از اهمیت ویژه‌ای نیز برخوردارند]  عبارتند از :

1ـ ایمان و باور راستین مسلمانان به حق و حقیقتی که به خاطرش می‌جنگیدند.

2ـ یقین کامل مسلمانان به پروردگارشان در مسایلی از قبیل چند و چون رزق و روزی، أجل، قضا و قدر و این‌که همه چیز، به اذن و خواست خدای متعال می‌باشد.

3ـ ریشه دار بودن اصول و اندیشه‌های درست و استوار جنگی و جهادی در مسلمانان.

4ـ مهر ورزی [و گذشت] و عدالت گستری مسلمانان در میان مردم مناطق فتح شده.

5 ـ آسان گیری مسلمانان در تعیین مقدار جزیه و خراج و پایبندیشان به توافقنامه‌ها و پیمان‌ها.

6 ـ برخورداری مسلمانان از مردان و فرماندهان بزرگ و ارزشمند.

7ـ رعایت کامل رهنمودهای دینی در مورد جنگ و جهاد.[1]

مهم‌ترین عوامل و زمینه‌های دسته‌ی دوم در پیرورزی مسلمانان، عبارتند از:

* ضعف و ناتوانی روم و ایران که پیامد ظلم و ستم و فساد و تبهکاری، در میانشان بود. انحراف و کجروی در بین فارس و روم گسترش یافته و تمدنشان، رو به پیری و فرسودگی نهاده بود. شاهانشان از حق دور شده [و زیاده‌روی در خوش‌گذرانی] و جور و ستمشان، سر به فلک کشیده بود تا بدین ترتیب قانون و سنت تغییر ناپذیر الهی در موردشان تحقق یابد که فرجام هر ظلم و ستمی، نابودی و بربادی است. اما خدای متعال، مسلمانان را چنان به راه و روش خود گرامی داشته بود که با در پیش گرفتن منهج و شریعت الهی، زمینه‌ها و اسباب نصرت و پیروزی مسلمانان، تحقق یافت. مسلمانان، در برخورد با مردم مناطق فتح شده و بنای حکومت، بر اساس دستورات و رهنمودهای الهی عمل کردند و به اصلاح و بهتر کردن جوامع پرداختند. این نوشتار بنده در مورد ضعف و ناتوانی فارس و روم، بدین معنا نیست که این مسأله، عامل مهمی در جریان پیروزی مسلمانان بوده است. بلکه ضعف و ناتوانی فارس و روم، تنها یکی از دلایلی بود که در کنار سایر عوامل، آنها را در رویارویی با مسلمانان ناتوان کرده بود. چرا که آنها از لحاظ قدرت نظامی و اسباب ظاهری قدرت، چیزی کم نداشتند و بلکه صدها هزار نیروی جنگی کار آزموده که بسی بیش از تعداد مسلمانان بود، در اختیار داشتند. آنها در میادین نبرد از سلاحهایی برخوردار بودند که برای مسلمانان تازگی داشت. فیل‌ها و سگ‌های پرورش یافته‌ای که آنها را از پشت دژها برای له کردن و شکار مسلمانان می‌فرستادند، تنها نمونه‌ای از امکاناتی است که فارسیان و رومیان داشتند و مسلمانان، از آن بی‌بهره بودند. آن گونه که برخی پنداشته‌اند، چنین نبوده که رومی‌ها، مسلمانان را اندک و ناتوان بپندارند و برای رویارویی با مسلمانان هیچ گونه آمادگی و اقدام پیشگیرانه‌ای اتخاذ نکنند و گفته پیشین ما نیز این را رد می‌کند.

چنانچه در روایت ابن عساکر آمده است : هرقل، فرماندهان لشکریش را در حمص جمع کرد و به آنان گفت : " این، همان چیزی است که قبلاً به شما هشدار دادم و شما قبول نکردید! نتیجه‌اش این شد که عرب‌ها، مسیری یک ماهه را می‌پیمایند و به اینجا می‌رسند و وضع شما را دگرگون می‌نمایند." برادر هرقل پیشنهاد کرد تا سپاهیانی را برای مرزبانی به بلقاء بفرستند. این پیشنهاد، پذیرفته شد و مرزبانان با فرماندهی یکی از نزدیکانش در بلقاء مستقر شدند تا اینکه سپاهیان اسلام در زمان خلافت ابوبکر و عمر رضی الله عنهما به سوی شام روان شدند.[2]

منبع :

مکتبة الشامله

ترجمه :

( زندگانی ابوبکر صدیق ـ نوشته‌ی دکتر علی محمد الصلابی)

وبلاگ:

شکستن بت دموکراسی

http://www.antidemocracy.blogfa.com/

---

[1] - تاریخ الدعوة الی الاسلام، ص222-227

[2] - تاریخ الدعوة الی الاسلام، ص338